02-04-2022
Algemeen Dagblad: Hydrogel is nieuw wapen in de aanpak van artrose
Hydrogel is nieuw wapen in de aanpak van artrose
In de strijd tegen artrose legt een in Nederland ontwikkelde hydrogel een cruciaal examen af. Het middel dat beschadigd kraakbeen kan repareren wordt voor het eerst getest op mensen.
Hans van Zon, 3 april 2022
Artrose telt veel slachtoffers. Als de kwaliteit van het kraakbeen in een gewricht achteruitgaat, leidt dat tot veel pijn en stijfheid. Dat geldt zeker ook voor knieklachten.
Mogelijk biedt een hydrogel, ontwikkeld aan de Universiteit Twente, nu uitkomst in de strijd tegen gewrichtsslijtage. Het middel kan een beschadiging aan het kraakbeen, bijvoorbeeld als gevolg van een sportblessure, repareren en daarmee artrose mogelijk voorkomen. Of de hydrogel aan die hoge verwachtingen voldoet, wordt nu uitgetest aan het UMC Utrecht, met de allereerste klinische proeven op mensen.
,,Volgens de jongste voorspellingen is artrose in 2040 de meest voorkomende chronische ziekte in Nederland. Daarom is de organisatie ReumaNederland begonnen met een artrose-offensief waaraan ook de wetenschap bijdraagt’’, zegt Marcel Karperien, hoogleraar Developmental BioEngeneering aan de Universiteit Twente. Met een team van veertig mensen richt hij zich op technologische oplossingen voor kraakbeenherstel en gewrichtsaandoeningen. ,,Onze injecteerbare gel is niet dé oplossing, maar kan voor een bepaald segment van artrose-patiënten wel van nut zijn’’, legt Karperien uit. ,,Als we kraakbeendefect in relatief jonge patiënten kunnen repareren, dan voorkomen we daarmee posttraumatische artrose, ofwel extra slijtage door een andere manier van bewegen. Dan praten we over 10 tot 15 procent van de totale artrosepopulatie (1,5 miljoen mensen).’’
Herstelproces
Wat doet de hydrogel? Karperien: ,,Stel, je hebt een gat in het kraakbeen in de knie en dat moet worden opgevuld met nieuw weefsel. De geïnjecteerde gel creëert de juiste omgeving voor een herstel. Die hecht zich aan het kraakbeen dat er nog is, zorgt ervoor dat nieuw kraakbeen kan worden gevormd. Bovendien voorkomt de gel dat de beschadiging bij beweging groter wordt. Gedurende het herstelproces breekt de gel naar verwachting in drie tot zes maanden af.’’
© Mark Reijntjens
Karperien kwam in 2007 op het idee van de hydrogel. ,,Toen was er slechts die fundamentele vraag: Kunnen we gel maken die we veilig kunnen injecteren? Daarna kwam pas de vraag of de resultaten kunnen worden toegepast in de mens. Door mijn biologische achtergrond ben ik daar van nature altijd mee bezig. We hebben daarom bijvoorbeeld gekozen voor het gebruik van stoffen die gewoon in het lichaam voorkomen. En voor een eenvoudig, goedkoop productieproces en een simpele behandelingsstrategie. Met een injectienaald. Tijd is geld, ook in de gezondheidszorg, en je wilt een grote doelgroep bedienen.
,,Eerst hebben we geëxperimenteerd op de knie van een koe, uit het slachthuis. Daarna gebruikten we knieën van paardenkadavers. We zagen dat de gel uithardde en zich hechtte aan het kraakbeen. Vervolgens zie je dat zich kraakbeen vormt’’, zegt de hoogleraar.
In 2014 richtte Karperien de start-up Hy2Care op om de hydrogel op de markt te kunnen brengen. ,,We hadden 4 miljoen euro nodig om hetgeen we in het lab hebben ontwikkeld naar de mens te brengen. Dan heb je een bedrijf nodig. ReumaNederland is hierbij een belangrijke aanjager geweest. De ontwikkeling van een product en al de regelgeving eromheen vragen om specialisten. Daarom prijs ik me gelukkig met Leo Smit, de ceo van het bedrijf. Hij kan dat veel beter dan ik.’’
De klassieke ingreep is arbeidsintensief. Niet alle patiënten hebben er baat bij. Er is dus nog ruimte voor verbetering
Smit verwacht in 2024 de resultaten van de klinische studies en begin 2025 rekent hij op de toestemming van de autoriteiten om de techniek buiten studieverband beschikbaar te stellen. ,,Dan wacht de laatste stap: opname in de zorgverzekering. Pas dan kan de techniek worden aangewend bij meer patiënten met kraakbeenschade aan de knie’’, aldus de ceo.
Het is nu eerst aan orthopedisch chirurg Roel Custers, van het UMC Utrecht, om de kracht van het nieuwe middel voor de mens te bewijzen. Vorige week donderdag behandelde hij de allereerste patiënt. Custers behandelt al vele jaren kraakbeenbeschadigingen aan de knie, tot nu toe onder meer met behulp van stamcellen. ,,De klassieke ingreep is arbeidsintensief. Niet alle patiënten hebben er baat bij. Er is dus nog ruimte voor verbetering. De vraag is nu: gaat deze nieuwe behandeling met hydrogel het beter doen?.’’
Welke patiënten komen in aanmerking voor deze eerste klinische testen? ,,Patiënten van 18 tot 50 jaar. Gezonde mensen met een kraakbeenbeschadiging als gevolg van een sportblessure of een verdraaiing. Om te voorkomen dat we worden bedolven onder aanmeldingen, bezoek alsjeblieft op de website van het UMC Utrecht de pagina Active-studie. Daarop staan alle selectiecriteria’’, zegt Custers.
Als de hydrogel werkt zoals die zou moeten werken, dan zou op termijn een grote groep mensen hiermee kunnen worden behandeld. ,,De hoop is dat je hiermee niet alleen de klachten van kraakbeenbeschadiging vermindert maar dat je het kraakbeen herstelt en de artrose mogelijk kunt afremmen. Maar we richten ons nu eerst op kleine beschadigingen.’’
De schouder zou zich ook voor de behandeling kunnen lenen. Maar ik ben wel iemand van ‘eerst zien, dan geloven’. Ik wil geen valse verwachtingen wekken
Custers begint de eerste klinische test met tien mensen die drie maanden worden gevolgd. Daarbij zijn er twee hoofdvragen: Is de gel veilig en is die effectief? En: kan de gel meteen van de plank worden gehaald en toegepast?
Custers en een onafhankelijke onderzoekscommissie leggen hun bevindingen voor aan de medisch-ethische commissie. ,,Als die overtuigd is, komt er een fase twee: dan breiden we de groepen en het onderzoek uit met twee ziekenhuizen: het Maastricht UMC en het Elisabeth Tweesteden Ziekenhuis in Tilburg. In de tweede fase doen zij met het UMC Utrecht elk onderzoek met een groep van twaalf patiënten. In totaal komen we dus op 46’’, aldus de chirurg. ,,We volgen hen minimaal een jaar. Daarna kijken we of er nog klachten zijn en of de schade zich heeft hersteld.’’
Is de gel ook te gebruiken voor andere gewrichten? ,,Dat zou zomaar kunnen’’, zegt Custers. ,,De enkel heeft veel overeenkomsten met de knie. Voor de heup wordt het lastiger. De schouder zou er zich ook voor kunnen lenen. Maar ik ben wel iemand van ‘eerst zien, dan geloven’. Ik wil geen valse verwachtingen wekken.’’
